Umetničke izložbe slika prof. dr Tatjana Burzanović iz Podgorice, koje su nedavno organizovane u Novom Sadu i Beogradu, ostavile su lep utisak na našu redakciju ali i na publiku koja je imala priliku da vidi ove radove. Umetnik, dekan, majka Tatjana Burzanović dobitnik je više nagrada za svoja dela u zemlji i inostranstvu. Učesnik je velikog broja kolektivnih izložbi, i više od 25 samostalnih izložbi. Tatjana Burzanović kroz svoj umetnički i pedagoški rad, istražuje odnos simultane i sukcesivne umetnosti, kao i matematičke analogije među umetnostima. Dobitnik više nagrada za svoja djela u zemlji i inostranstvu. Ovim razgovorom koji je pripremio novinar Željko Savić približićemo njen rad našim gledaocima – čitaocima portala Ars Medija.
Ž. S. Poštovana prof. dr Tatjana Burzanović, nedavno ste izlagali dve samostalne izložbe u Novom Sadu i Beogradu. Koji je bio razlog izlaganja vaših radova u isto vreme u ova dva grada? Približite našim gledaocima vašu saradnju sa organizatorima ovih izložbi?
T. B. Prije nego što odgovorim na pitanje, želim da Vam se zahvalim na prilici da se i na ovaj način predstavim javnosti. U Novom Sadu 8. maja 2024. godine predstavljena je moja samostalna izložba 40 ilustracija Lirike Jovana Dučića, pod nazivom U duši zasvijetli, kombinovanom tehnikom, formata 35h50cm , koju je organizovao gospodin mr Milovan Vujović, čije je cjeloživotno djelovanje posvećeno kulturi.
Događaj pod nazivom Rabindranat Tagore – pesnik i nobelovac povodom 163 godišnjice od njegovog rođenja i proslave 75. godišnjice kulturne, naučne i diplomatske saradnje Republike Srbije i Republike Indije, udruženje srpsko – indijskog prijateljstva Maja medija je 9. maja 2024. godine u 18 časova organizovalo ovaj događaj u saradnji sa Centrom srpsko-indijske kulture i Univerzitetom Megatrend, kao deo i nastavak ranijih dešavanja koje je ovo udruženje organizovalo prošle godine pod nazivom Dani Indije u Srbiji. U okviru ovog događaja je organizovana moja samostalna izložba 40 ilustracija poezije Indijskog Nobelovca Rabindranata Tagora, sa nazivom Himna čovjeku. Počasni gost ovog događaja je bila ambasador Indije Njena Ekselencija gospođa Subdaršini Tripati, kao i predstavnik ambasade Indije, prvi sekretar gospodin Sandip Kumar takođe i gospodin Vladimir Bokan, direktor CG foods Europe (Čaudari grupe za Evropu), koja je pomogla događaj koji je zvanično otvorio rektor Megatrend Univerziteta profesor dr Svetislav Lutovac.
Jedan od počasnih gostiju ove večeri je bio poznati umetnik i poštovalac lika i dela pesnika Rabindranat Tagore gospodin Goran Karan iz Splita koji se obratio video porukom u kojoj je nadahnuto govorio stihove poznatog nobelovca.
Činjenica da su se dvije izložbe desile jedna za drugom u dva dana, 8. maja u Novom Sadu i 9. maja u Beogradu je sticaj okolnosti, budući da se Dan Tagore u Indiji slavi 9. maja, a prethodna izložba posvećena stvaralaštvu Jovana Dučića, U duši zasvijetli u Novom Sadu je bila na neki način takođe tematska, budući da su između ostalog bogatog kulturnog sadržaja, u organizaciji gospodina mr Milovana Vujovića, o Jovanu Dučiću veoma nadahnuto govorili eminentni profesori, književnici, slikari, te na taj način uljepšali i uveličali cijeli događaj, što je za mene predstavljalo posebnu čast i zadovoljstvo. Višedecenijsko poznanstvo sa gospodinom mr Milovanom Vujovićem, je 9. maja iznova krunisano proslavom 150 godina od rođenja izuzetnog Jovana Dučića i otvaranjem samostalne izložbe U duši zasvijetli.
Ž. S. Primećujem da su Vaši radovi nastali kao kombinovana tehnika, oslanjate se na iskustva slikarskih i dizajnerskih tehnika, kako bi vi opisali vašu tehniku rada?
T. B. Na svakoj od slika – ilustracija, primijenjeno je pet do šest tehnika, većinom crtačkih. Na nekima od njih su aplikovane i organske materije, kao što su latice ruže u vosku, cvijet hibiskusa, kora drveta kedar, listovi, javora, hrasta, ginko bilobe, lovora, što pruža specifičan dojam povezanosti sa prirodom. Na originalnim radovima se može primijetiti i tehnika koja se primjenjuje na staklu, a sada je to uspješno prisutno i na toniranom papiru, gdje odaje trodimenzionalni efekat. Tehnika koju primjenjujem mi pruža mogućnost da na svojim radovima dotaknem oblast dizajna, slikarstva, vajarstva. Napomenula bih i da kombinujem principe diskretne geometrije, kroz relativne pozicije jednostavnih geometrijskih objekata, kao što su tačke, linije i krugovi, što rezultira određenim proporcijskim odnosima, koji su mi neophodni prilikom ostvarivanja adekvatne kompozicije.
Ž. S. Doktorirali ste u Beogradu na Fakultetu za umetnost i dizajn, na temu Imanentna logika simultane i sukcesivne umjetnosti – ilustracije Bhagavad Gite, šta bi to zapravo značilo u pogledu vaših izloženih radova?
T. B. Umjetnost nije samo uzvišeni oblik ljudskog izražavanja, ona je imanentno razotkrivanje biti ljepote, specifično uspostavljanje života u istini i slobodi uma. Filozofija, Religija i Etika, iskazane su u Bhagavad Giti u pjesničkom obliku na jedan tako organski način, u jednoj takvoj organskoj cjelini, da se one ne mogu rastaviti jedna od druge. U Giti (Pjesma o božanstvu – najljepši dio Mahabharate) sjedinjen je ideal sa praktičnim životom. Otuda i dolazi njena opšta vrijednost. Sva književna raskoš ove filozofske pjesme, posebna energija kojom je protkana, podsjeća na odgovornost pri ilustrovanju ovakvog djela. Riječ je o prožimanju između poezije i slikarstva.
Još od davnina postoje takvi organski spojevi između ove dvije umjetnosti, da ih možemo nazvati jednim imenom: pikto-poezija. Slikarstvo i poezija je jedna umjetnost sa dva lica. Kao što sam u svim ciklusima koje sam ostvarila na određenu tematsku cjelinu, tako je i poezija Lirika Jovana Dučića ilustrovana, kroz istraživanje prostorne i vremenske umjetnosti. Nastojala sam likovnim sredstvima prenijeti ideju, misli i osjećanja pjesme, dati im novu formu. Život je forma a forma način života. Umjetničko djelo je istovremeno i jedno i drugo, ali jedno u drugom, ne jedno pored drugog. Simultano oko je posrednik, sredina između znaka i označenog. Razumijevanje je jedan dio doživljaja svijeta, ali upravo kroz taj dio svijet dolazi u djelo. Razlika između slikarstva i poezije postoji na osnovu prirode sredstava odnosno vrste znaka koji se koristi, jer se slikarstvo služi figurama i bojama u prostoru, a poezija artikulisanim zvucima u vremenu i to je poseban izazov za mene kao umjetnika. Sukcesija u vremenu je osobenost pjesnikova, a sukcesija u prostoru, slikareva. Pokušala sam kroz ilustracije, izraziti „savršeni oblik” dobijen u duhu, zahvatiti oblik, zahvatiti značenje kroz oblike, pošto su u umjetnosti građenje oblika i stvaranje smisla, dva procesa simultana, međusobno isprepletena i apsolutno nerazdvojiva. Savršeni oblik je stvoren u duhu, ali duh nema svoj jezik, on govori svim jezicima, a upravo je umjetnost ta koja može da mu pruži više jezika; tamo gdje jezik same filozofije, jezik diskurzivnog mišljenja zastaje nemoćan, progovoriće jezik poezije, a tamo gdje i on ćuti javiće se možda jezik muzike.
Ž. S. Koliko je vama važna likovno – vizuelna semantika? Kakva su vaša iskustva u pogledu opremanja knjiga za druge autore, prenesite nam tu vrstu iskustva kada ste likovno opremali knjigu Himna čovjeku?
T. B. Vizuelna semantika je osnova mog stvaralačkog procesa u umjetnosti. Svaki ciklus slika ima i svoje bibliofilsko izdanje knjige. Opremom knjige – dizajnom, pružamo književnosti mogućnost da prevaziđe svoju vremensku određenost, odnosno da izađe u prostor, a likovnoj umjetnosti da prevaziđe svoju prostornu omeđenost. Književnost nema čak ni u poeziji, to prirodno dvojstvo koje ima muzika. Književna poruka kao i njena jezička osnova je temporalna i usvaja se kao sukcesija znakova, te shodno tome i jeste zanimljivo za mene kao umjetnika, da pokušam da omogućim kroz dizajn knjige da književnost ostvari veću univerzalnost značenja i da „iskorači” iz vremena u prostor, odnosno da poeziju organizujem – vizualizujem u doslovne likovne forme.
Knjiga je jedan od najvećih pronalazaka čovječanstva i jedno od najpotpunijih ispunjenja želje književnosti za iskoračenjem u prostor, odnosno za obezbjeđenjem simultane percepcije primaocu. Knjiga je jedini komunikacijski kanal koji pripada književnosti. Opremanje knjige za druge autore, sadrži veliki nivo odgovornosti, poseban izazov ali i zadovoljstvo tokom raznolikog pristupa u stvaralačkom procesu, ali ipak i zadržavanju sopstvenog rukopisa. Knjiga Himna čovjeku je bibliofilsko izdanje koje je osvojilo prvu nagradu na drugom Sajmu knjiga u Podgorici, između 130 izlagača iz svijeta, kao najbolje opremljeno umjetničko izdanje. Pomenutu knjigu sam dizajnirala inspirisana poezijom indijskog nobelovca Rabindranata Tagore, i ilustrovala takođe. Knjiga posjeduje veoma luksuznu opremu, formata 30h30, sa neuobičajenim prelomom strana, sa produženim i skraćenim stranicama, kao i upotrebom paus papira sa određenom funkcijom, ne kao samo dekorativno dejstvo. Knjiga Himna čovjeku bila je veoma zapaženo izdanje na sajmu knjiga, a to je i danas ostala. Maksimalna posvećenost je dala trajno dobre rezultate.
Ž. S. Trenutno radite kao dekan i predavač na Fakultetu za dizajn i multimediju, na Univerzitetu Donja Gorica u Podgorici. Kako izgleda ta unutrašnja borba umetnika i predavača sa jedne strane i obaveze koje imate kao dekan sa druge strane?
T. B. Treća sam generacija prosvjetara u mojoj porodici, i uživam u svom poslu. Umjetnost je moj rani izbor, već od pete godine života, koji sam kasnije na najljepši mogući način ujedinila kroz pretvaranje literarnog sadržaja u vizuelni, prilikom čega je izgrađen zatvoren sistem likovnog predstavljanja, ne preuzimajući i ne modifikujući književna sredstva. Ideja nadilazi sliku. Biti pedagog i umjetnik je čini mi se moj način života, ne osjećam apsolutno nikakvu borbu, kao ni teret, naprotiv, iznova se radujem filozofskim dubinama mog umjetničkog stvaranja, kao i zajedničkim uspjesima naših talentovanih studenata, i mogućnosti da im budem raspoloživa kada je to potrebno sa određenim sugestijama, a aktivnosti koje obavljam kao dekan Fakulteta za dizajn i multimediju Univerziteta Donja Gorica, šansa su da vidim, kako može da funkcioniše i napreduje jedan kvalitetan sistem u visokom obrazovanju, što shvatam kao čast i privilegiju i trudim se da prirodni osjećaj odgovornosti i posvećenosti koji posjedujem, traje i dalje u kontinuitetu, dokle god mogu da pružim svoj doprinos. Poznato je da su zdravstvo i prosvjeta dva veoma važna stuba svake društvene zajednice, te shodno tome kada dobijete takvo povjerenje, onda je potpuno prirodno da to i poštujete kroz svoj rad.
Ako studenti osjete radost u mom svakom radnom danu, onda ću smatrati da sam uspjela, i ostaviti prostora da se potrudim da dosegnem i više ciljeve, da bude još bolje.
Ž. S. Da li umetnik u vama plete Gorske vjence? Traga li za Lučom mikrokozmom, hoće li vrh na Lovćenu zasluženo dobiti još jednog stvaraoca, pored onog kome je mauzolej podignut umesto zaveštane kapele?
T. B. Pletem svoju osobenost, koja se očituje u unutrašnjim strukturalnim odnosima raznih slojeva i oblika, a umjetničko djelo je u svom najvišem obliku poruka, mada je svakako preduslov za uspješni prenos poruke, impresivni, zanimljivi, besprekorni oblik (osnovan na nekoj poruci) i koji se trudim da dosegnem. Doživotno ću tragati za iskonom, za Lučom mikrokozmom, kao dio toga kosmosa. Umjetnost je neodvojiva od traganja za istinom. Ovo posljednje pitanje ću shvatiti kao izuzetno vrijedan kompliment, na koji ne mogu dati odgovor, jer ga ni nemam, ali prija što ga nemam, i trudiću se da i dalje gordost ne zauzme ni na trenutak mjesto u mom načinu razmišljanja.
Hvala Vam na razgovoru.
Tekst pripremio: Željko Savić
Fotografije: Željko Savić
Izvor: TV Ars Medija – portal
O AUTORU
Tatjana Burzanović, rođena je 23.04.1964. godine u Opštini Centar Sarajevo (Koševo), Bosna i Hercegovina. U Sarajevu je završila, osnovnu školu „Ahmet Fetahagić”, Gimnaziju „Ognjen Prica”, i Akademiju likovnih umjetnosti, u klasi profesora Mladena Kolobarića i profesorice Radmile Jovandić Đapić, gdje je i magistrirala na temu Interrelacija između pisma i tiska. Tatjana Burzanović je bila najmlađi učenik, i student, budući da je krenula u osnovnu školu sa 5 godina, a na Akademiji likovnih umjetnosti je diplomirala sa 20 godina. Doktorirala je u Beogradu na Fakultetu za umetnost i dizajn, na temu Imanentna logika simultane i sukcesivne umjetnosti – ilustracije Bhagavad Gite. Trenutno je angažovana kao dekan i predavač na Fakultetu za dizajn i multimediju, na Univerzitetu Donja Gorica u Podgorici.
Tatjana Burzanović je dobitnik više nagrada za svoja djela u zemlji i inostranstvu. Učesnik je velikog broja kolektivnih izložbi, i više od 25 samostalnih, od kojih izdvajam izložbu od 61 slike kombinovanom tehnikom, u Dvorcu Petrovića na Kruševcu, kojom je Indija slavila prvi put u Crnoj Gori 60 godina nezavisnosti Indije, kao i izložbe u Nju Delhiju i Kalkuti (80 slika), u organizaciji Vlade Indije i Ambasade Indije iz Beča. Tatjana Burzanović sarađuje više od 17 godina sa ambasadom Indije iz Beča. Predavač je na Fakultetu za kulturu i turizam (Univerzitet Donja Gorica) na predmetu Indijska kultura. Predaje i na doktorskim studijama Fakulteta umjetnosti Univerziteta Donja Gorica. Tatjana Burzanović je član Udruženja likovnih umjetnika Crne Gore. Na listi je eksperata Agencije za obezbjeđenje kvaliteta visokog obrazovanja Crne Gore. Saradnik je Centra za stručno obrazovanje , kao i Ministarstva prosvjete na izradi testova za maturu. Saradnik je na doktorskim studijama na Fakultetu za umetnost i dizajn u Beogradu.
Tatjana Burzanović je autor nekoliko knjiga koje je ambasada Indije iz Beča prevela na engleski jezik, od kojih su dvije za sada štampane u Americi. Za knjigu Himna čovjeku je dobila prvu nagradu za najbolje opremljeno umjetničko bibliofilsko izdanje na II sajmu knjiga u Podgorici, između 130 izlagača iz svijeta. Na 11. sajmu knjiga je dobila prvu nagradu za najbolje opremljeno umjetničko bibliofilsko izdanje, za knjigu Međuodnosi umjetničkih svjetova – ilustracije Bhagavad Gite, između 150 izlagača iz svijeta. Tatjana Burzanović kroz svoj umjetnički i pedagoški rad, istražuje odnos simultane i sukcesivne umjetnosti, kao i matematičke analogije među umjetnostima.